Met een hamertje in de vorm van een blad sloeg de Franse voorzitter op tafel. In de voormalige vliegtuighangar buiten Parijs klonk applaus, en afgematte diplomaten omhelsden elkaar. Het klimaatverdrag van Parijs was een feit.
Dat moment is vandaag precies tien jaar geleden. Bijna alle landen spraken af de opwarming van de planeet ruim onder de 2 graden Celsius te houden. En het liefst onder de 1,5 graad. Tien jaar later is nog niet te zeggen of dat gaat lukken. Maar het klimaat is wel op de agenda gezet.
Erg dwingend is 'Parijs' in ieder geval niet. Concrete plannen om minder broeikasgassen uit te stoten, staan er niet in. Die mogen landen zelf maken. Meteen was duidelijk dat de ingediende plannen bij lange na niet genoeg waren. En dus spraken landen af deze elke vijf jaar aan te scherpen. Een middel om ze hieraan te houden is er niet. En dan kunnen landen ook nog straffeloos uittreden, wat de Verenigde Staten al twee keer deden.
"Toch is de zeggingskracht enorm geweest", zegt energie-expert Remco de Boer. "Het heeft wereldwijd, en met name in de Europese Unie, een enorme impuls gegeven aan het klimaatbeleid." Hij heeft zich hier regelmatig over verbaasd; opeens stonden in zaaltjes mensen op om vurige pleidooien voor klimaat te houden.
"Het heeft een enorme energie losgemaakt", zegt ook Heleen de Coninck, hoogleraar klimaatbeleid aan de Technische Universiteit Eindhoven. "Klimaat is van politiek buitenbeentje naar het hart van de politiek gegaan." Enkele jaren na het klimaatverdrag kwam de Europese Unie met de Green Deal, een maatregelenpakket om de economie ingrijpend te verduurzamen. Ook daarbuiten schroefden landen hun ambities op.
Hierbij is niet altijd een rechte lijn te trekken naar 'Parijs', zegt De Coninck. Vaak is er een wisselwerking. Sommige landen nemen in de wet op dat ze in 2050 netto geen broeikasgassen meer willen uitstoten. Dat leidt tot druk op andere landen. Door de investeringen die loskomen, verbetert duurzame technologie en wordt deze goedkoper. Ook dan volgen anderen weer.
Uitstoot blijft stijgen
In de statistieken is de invloed minder goed zichtbaar. Op dit moment verbrandt de wereld meer olie, steenkool en gas dan in 2015. En daarmee nam ook de uitstoot toe van broeikasgas CO2. Wel is de stijging afgevlakt en gaat niet meer zo snel als tussen 2000 en 2010.
Aanvankelijk is er na 'Parijs' de hoop dat de uitstoot snel een piek bereikt en dan gaat dalen. "We hoopten dat dat in 2020 zou zijn, maar in 2025 weten we nog steeds niet of we hebben gepiekt. Dat is erg teleurstellend", zegt Niklas Höhne van het New Climate Instituut in Duitsland. De Europese Unie en de Verenigde Staten zijn wel over hun piek. En zelfs in China groeit de uitstoot al 1,5 jaar niet meer.
Wel enorm verbeterd zijn de verwachtingen voor de toekomst. Voor 'Parijs' was het idee dat de uitstoot gestaag zou blijven toenemen. De temperatuur zou deze eeuw dan met een dramatische 3,6 graden Celsius toenemen. Met de huidige koers komt de wereld uit op circa 2,6 graden. Dat is nog ruim meer dan de doelen va het verdrag, maar wel flink afgenomen.
De belangrijkste verklaring die Höhne hiervoor heeft, is dat de enorme prijsdaling van zonnepanelen, windturbines, batterijen en elektrische auto's hun opkomst dramatisch hebben versneld. Landen hoeven dus niet alleen meer naar olie, steenkool en gas te grijpen als ze meer energie nodig hebben omdat hun economie groeit, zegt Höhne. "Dat idee, die optie: het bestond 10 jaar geleden gewoon niet. Olie, steenkool en gas waren de enige optie de ze hadden."
Er klinkt ook wel kritiek op deze visie. Volgens sommige experts waren de verwachtingen over uitstoot en opwarming in 2015 simpelweg te pessimistisch. Nu er een realistischer beeld is van de toekomstige opwarming, lijkt het vooral alsof er enorme vooruitgang is geboekt. Maar Höhne is het daar niet mee eens. "Dat was destijds de beste informatie de we hadden. Al het bewijs wees in de richting."
Hoe dan ook zal het niet meer genoeg zijn om onder de 1,5 graad opwarming te blijven. Vorig jaar was de temperatuur voor het eerst 1,5 graad hoger, en op de klimaattop in Brazilië werd afgelopen maand voor het eerst erkend dat het ook op de lange termijn uit zicht is. Toch denkt Höhne dat er nog mogelijkheden zijn om onder de 2 graden te blijven. "Ik heb er enorm veel vertrouwen in dat we van fossiele brandstoffen gaan afstappen", zegt hij. "De vraag is niet of, maar wanneer. Je kunt het niet tegenhouden, alleen vertragen."
Ook hoogleraar klimaatbeleid Heleen de Coninck denk dat het verdrag heeft bijgedragen. "Je kunt heel veilig de conclusie trekken dat het een effect heeft gehad", zegt De Coninck. "Al heb je natuurlijk geen twee werelden, met en zonder 'Parijs', die je met elkaar kunt vergelijken."