In zeker elf gemeenten brengen mensen volgend jaar hun stem uit via een kleiner stembiljet. Naast vier gemeenten die dit jaar al meededen met de proef tijdens de Tweede Kamerverkiezingen, hebben ook Den Bosch, Leiden, Meierijstad, Nijmegen, Noordoostpolder, Soest en Gouda zich aangesloten bij de proef tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van oktober deden vijf gemeenten mee aan de proef: Alphen aan den Rijn, Boekel, Midden-Delfland, Tynaarlo en Borne.
Borne besloot zich als enige terug te trekken uit het experiment en doet bij de komende gemeenteraadsverkiezingen niet meer mee, werd vorige week bekend. Afgelopen dinsdag ging de raad van Borne daar definitief in mee, ondanks een voorstel van GroenLinks/PvdA, D66 en de SP om het besluit van het college terug te draaien, schrijft RTV Oost.
Ongeldige stemmen
Borne nam dat besluit onder meer omdat ze het percentage ongeldige stemmen te hoog vindt. Dat is opvallend, want andere gemeenten hadden bij de recente Tweede Kamerverkiezingen een vergelijkbaar of zelfs hoger percentage ongeldige stemmen dan de gemeente in Twente.
In Borne ging het om 76 ongeldige stemmen, ofwel 0,46 procent van het totale aantal. In Alphen aan den Rijn was 0,5 procent van de stemmen ongeldig en in Midden-Delfland 0,47 procent. In Boekel bleek 0,63 procent van de stemmen ongeldig.
De Kiesraad - het orgaan dat adviseert over verkiezingen - vindt het voor het experiment jammer dat Borne niet langer meedoet. "Hun deelname is ook belangrijk omdat 'terugvallen' op het oude stembiljet misschien verwarrend is voor de kiezers in deze gemeente", laat een woordvoerder weten.
Sneller en handzamer
Burgemeester Jan Pierik van Borne is juist erg enthousiast over de proef. "Deze proeven maken het mogelijk om in de toekomst nog sneller tot een uitslag te komen. Het stembiljet kan door een scanner en dan kunnen alle stemmen heel snel geteld worden", zei burgemeester Pierik eerder over de deelname.
De kleinere stembiljetten resulteren nu nog in meer ongeldige stemmen dan voorheen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 en 2023 (zonder proef dus) was het aantal ongeldige stemmen 0,22 procent. Dit jaar was dat 0,27 procent.
Maar sinds de start van de proef neemt het aantal ongeldige stembiljetten wel af. Bij de Europese Verkiezingen vorig jaar was het aantal ongeldige stemmen in alle testgemeenten nog 0,74 procent. Bij de verkiezingen dit jaar was dat nog 0,47 procent.
Een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) zegt dat een verandering altijd wennen is. "Juist door het testen komen we erachter wat de eventuele beperkingen zijn."
Zowel de Kiesraad als het ministerie blijft enthousiast over de proef: "Een kleiner, als handzaam ervaren stembiljet maakt het stem- en telproces in veel opzichten makkelijker", aldus de woordvoerder van de Kiesraad.
Geen namen
De gemeenteraad van Borne vond het overigens ook een nadeel dat de namen van de kandidaten niet op het kleinere stembiljet staan. Daar is geen ruimte voor vanwege het A3-formaat. De gemeenteraad vindt dat dat ten koste gaat van de herkenbaarheid, schreef RTV Oost deze week.
In plaats daarvan staat er een lijst met nummers op het stembiljet dat correspondeert met een boekje met namen van de kandidaten dat in het stemhokje ligt. Ook dit woog mee in het besluit om te stoppen.
Zo ziet het kleinere stembiljet eruit:
De Kiesraad hoopt dat het aantal ongeldige stemmen bij de volgende verkiezingen afneemt. "Het vervolg van het experiment bij de komende gemeenteraadsverkiezingen, in meer gemeenten, zal hopelijk bijdragen aan meer inzicht in hoe we het aantal ongeldige stemmen kunnen verminderen en hoe we kunnen komen tot een zorgvuldige invoering van het nieuwe stembiljet."
De gemeenteraadsverkiezingen zijn op woensdag 18 maart 2026.