Morgen organiseert China voor de tweede keer een militaire parade om het einde van de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Of, in de woorden van China: het einde van de "Verzetsoorlog tegen Japanse Agressie en Wereldoorlog tegen Fascisme". Onder toezicht van president Xi Jinping zullen duizenden militairen en honderden land- en luchtvoertuigen Peking doorkruisen.
Voor de Chinese Communistische Partij is de overwinning op Japan een belangrijk onderdeel van de ontstaansgeschiedenis van het moderne China en de partij. Binnen het propaganda-apparaat wordt de gebeurtenis breed uitgemeten.
Onder Chinezen moet de parade een gevoel van nationale trots, loyaliteit en strijdlust aanwakkeren. De Communistische Partij wil dat andere landen erkennen dat China veel offers heeft gebracht voor het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het land presenteert zijn aandeel echter wel groter dan de historische werkelijkheid rechtvaardigt.
Wederopstanding
Japan bezette delen van China vanaf de vroege jaren 30 tot het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945. De bezetting en oorlog hebben naar schatting 15 tot 20 miljoen Chinezen het leven gekost. Alleen het dodental in de Sovjet-Unie was hoger.
In de geschiedschrijving van de Chinese Communistische Partij is de Japanse overgave een keerpunt voor China: voor het eerst in de moderne geschiedenis had China een buitenlandse bezetter verslagen. De communisten bouwden het land vervolgens opnieuw op, iets wat door het huidige bewind "de wederopstanding" wordt genoemd. China keerde terug naar zijn vroegere welvaart en prominente plek op het wereldtoneel, zo luidt het.
Maar wat in dit verhaal ontbreekt, is dat de communisten niet als enige verantwoordelijk waren voor de Japanse nederlaag. China bevond zich in 1945 namelijk nog in een burgeroorlog tussen de communisten onder Mao en de nationalistische regering onder leiding van Chiang Kai-shek, die later naar Taiwan vluchtte. Pas in 1949 won Mao de burgeroorlog, en hadden de nationalisten alleen nog Taiwan in handen.
Gezamenlijke inspanning
"De Communistische Partij speelde een leidende rol, maar niet dé leidende rol", zegt Rana Mitter, historicus en China-expert aan de Harvard Kennedy School. Hij wijst erop dat het een overwinning was van de communisten, nationalisten en de Amerikanen samen.
Maar voor de rol van de andere overwinnaars is in China nauwelijks plaats. Waar de rol van de nationalisten tijdens de herdenking in 2015 nog benadrukt werd, lijkt die nu uit de geschiedschrijving gewist te zijn.
Verenigde Naties
China gebruikt deze overwinning op Japan ook om zijn rol binnen de VN kracht bij te zetten. Zo benadrukken Chinese leiders geregeld dat hun land een van de eerste ondertekenaars van het VN-Handvest was. Daarbij wordt niet verteld dat de meeste Chinese ondertekenaars nationalisten waren, de tegenstanders dus van de Communistische Partij.
China investeert in woord en daad in de VN. Het is een grote geldschieter, werkt intensief samen met zuidelijke landen, en Chinese afgevaardigden bekleden steeds vaker leiderschapsposities. China is een permanent lid van de VN-Veiligheidsraad en levert relatief veel troepen voor VN-veiligheidsmissies. Chinese blauwhelmen zullen daarom meelopen in de parade, net als tien jaar geleden.
Volgens China-expert Mitter gebruikt China al deze elementen om zich te presenteren als hoeder van wereldvrede, in tegenstelling tot de VS: die zou diezelfde orde ondermijnen.
Als voormalig slachtoffer van buitenlandse onderdrukking vindt het land ook dat het een morele claim heeft om zich op te werpen als leider van een alternatieve wereldorde. Een wereldorde waarin China meer zeggenschap heeft dan het Westen, of het nu gaat om handelsgeschillen, territoriale disputen of mensenrechtenkwesties.
Erkenning
Volgens Mitter is het begrijpelijk dat China meer erkenning verlangt voor zijn rol in het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog. Toch ziet hij een probleem in de manier waarop de oorlogsherinnering van de miljoenen doden wordt ingezet om politieke en strategische macht te claimen.
"Het beeld van een zwak China dat door buitenlandse mogendheden werd onderdrukt en zich met moeite moest verzetten, voedt vandaag de overtuiging dat het land nooit meer in zo'n kwetsbare positie mag belanden", aldus Mitter. Het land doet vaak alsof het nog steeds 'gepest wordt' door het westerse machtsblok en zou daarom terug moeten slaan. Maar inmiddels is China in heel veel gevallen, bijvoorbeeld in de Zuid-Chinese Zee, gewoon de dominante partij.
Deze macht gebruikt China vooral om zijn doelen voor 2049 te behalen, wanneer het honderdjarige bestaan van de Volksrepubliek China wordt gevierd: China's terugkeer als absolute wereldmacht en volgens sommige analisten ook de hereniging met Taiwan.
Geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog?
Abonneer je dan hier op onze nieuwsbrief.