In Den Haag gaat het al dagen over twee aangescherpte asielwetten waardoor illegaliteit in Nederland en hulp aan illegalen strafbaar gesteld wordt. Gisteravond stemde de Tweede Kamer met beide in. Met de wetten kunnen ongedocumenteerden in de toekomst mogelijk maximaal een halfjaar in de gevangenis belanden.

Maar om wat voor mensen gaat het eigenlijk?

Het is moeilijk vast te stellen hoeveel mensen in Nederland leven zonder geldige verblijfspapieren, omdat zij niet geregistreerd staan. Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) heeft het in de laatste cijfers over 23.000 tot 58.000 ongedocumenteerden. Maar deze cijfers zijn al ruim vijf jaar oud. In het najaar verwacht het WODC nieuwe cijfers.

"Illegaliteit is een ongemakkelijk woord", zegt Peter Rodrigues, emeritus hoogleraar Immigratierecht aan de Universiteit Leiden. "Wij spreken van onrechtmatig verblijf of geen rechtmatig verblijf."

Overstayers

Er zijn allerlei situaties waarin mensen ongedocumenteerd en onrechtmatig in het land verblijven. Het kan bijvoorbeeld gaan om "mensen die naar Nederland komen vanuit het buitenland zonder verblijfsrecht en dat ook niet aanvragen omdat ze tevreden zijn met de status onrechtmatig verblijf", aldus Rodrigues.

Maar overstayers zijn volgens de hoogleraar de grootste groep. Dit zijn mensen die met een verblijfsvergunning komen, maar ook nadat deze is verlopen in Nederland willen blijven wonen. Een verlenging van de verblijfsvergunning lukt bij deze groep niet altijd.

Zo ging het ook bij Abu uit Sierra Leone, die in 2007 als vluchteling naar Nederland kwam. Zijn verblijfsvergunning op medische gronden werd in 2009 niet verlengd. "Onmenselijk", zegt hij over de asielwetten die vanavond behandeld worden. Hij wil niet met zijn achternaam worden genoemd. "Het zijn geen mensen die misdaden begaan. Waarom zouden ze gestraft moeten worden?"

Abu heeft een posttraumatische stressstoornis (PTSS) en krijgt medicijnen. Dat hij nu mogelijk strafbaar wordt, geeft hem nog meer stress. "Wat gaat er nu gebeuren met mijn leven?"

Etnische profilering

Strafrecht gebruiken om migratie aan te pakken wordt volgens emeritus hoogleraar Rodrigues 'crimmigratie' genoemd. Hij betwijfelt of het strafbaar stellen van illegaliteit daadwerkelijk effect gaat hebben.

"Hoe moet de vreemdelingenpolitie zien dat iemand hier onrechtmatig verblijft? Gaan we dit opsporen door te kijken naar uiterlijke kenmerken?". Dit kan volgens Rodrigues leiden tot etnische profilering.

De asielwetten zijn "puur om streng beleid van migratie uit te stralen", zegt Rodrigues. Hij denkt "dat dit niet leidt tot iets waar de samenleving wat aan heeft" en noemt dat zorgwekkend. Zo zullen ongedocumenteerden niet makkelijk boetes kunnen betalen. Ook denkt Rodrigues dat het lastig is om hen in de gevangenis te plaatsen vanwege het cellentekort.

'Niet meer veilig'

De moed zonk Sandra (niet haar echte naam) in de schoenen toen ze hoorde over de aanscherping van de asielwetten. "Ik kan dan niet meer met een veilig gevoel over straat", zegt ze. Sandra is sinds 2016 ongedocumenteerd. "Het is nu al moeilijk genoeg. Ik mag niet werken. Hoe moet ik leven? Hoe moet ik mijn kinderen verzorgen?"

Destijds verhuisde ze vanwege huiselijk geweld. "Omdat ik geen inschrijfadres meer had, is mijn verblijfsvergunning ingetrokken." Ook haar zes kinderen hebben geen geldige verblijfspapieren.

De veelbesproken asielwetten maken haar onrustig en paniekerig. "Stel dat de wet doorgaat. Wat betekent dat voor ons? Het kan niets goeds betekenen."

Hulp aan illegalen

Sandra en haar kinderen worden sinds enige tijd geholpen door de stichting ROS, die zich inzet voor mensen zonder geldige verblijfspapieren in Rotterdam. De stichting biedt ze onder meer een dak boven hun hoofd en financiƫle hulp. Als de asielwet wordt aangenomen, wordt hulp aan illegalen ook strafbaar.

"Dankzij de stichting heb ik een bepaalde mate van rust en zekerheid teruggekregen", zegt Sandra. "Wie zorgt er voor ons als zij veroordeeld of op het matje geroepen worden? Als dat wegvalt, staan we weer op straat."

Bron