In het eerste grote tv-debat voor de Duitse verkiezingen hebben bondskanselier Scholz (SPD) en CDU-leider Merz de degens gekruist over migratie, de economie en de rol die Duitsland op het wereldtoneel moet innemen.
Het debat begon met de belofte van beide heren om vriendelijk naar elkaar te zijn. Daar hielden de twee zich redelijk aan, hoewel ze elkaar al snel verweten te liegen. Beiden vonden dat de ander ver van de realiteit staat. Uitspraken als "U woont in een sprookjeskasteel" en "waarom zou je zo dom zijn?" passeerden de revue.
Het debat ging onder meer over migratie:
Op papier was Merz de uitdager van Scholz, als oppositieleider tegen de zittend bondskanselier. Maar eigenlijk zagen we het omgekeerde: Scholz was vanwege zijn achterstand in de peilingen de uitdager van Merz, die al ruim twee jaar een comfortabele voorsprong in de peilingen heeft. Scholz had daarom weinig te verliezen, terwijl Merz juist geen uitglijders mocht maken.
Beiden deden hun best de ander neer te zetten als incompetente leider. Scholz beschuldigde Merz ervan dat hij liever een show in de Bondsdag maakt dan belangrijke wetgeving hielp door te voeren en bij vlagen niet realistisch is. Merz zette Scholz neer als bondskanselier die weinig voor elkaar kreeg.
Op het belangrijke verkiezingsthema economie benadrukte Scholz dat hij veel heeft gedaan om Duitsland door onzekere tijden te loodsen. Ook legde hij de schuld van de slechte staat van de Duitse economie bij de Russische president Poetin en zijn oorlog in Oekraïne. Merz had het makkelijker. Als oppositieleider kon hij de schuld bij Scholz leggen, ook voor beslissingen waar zijn CDU voorheen bij betrokken was, zoals de sluiting van kerncentrales of te weinig investeren in infrastructuur.
Asielplannen
Bij de SPD was de hoop groot dat de samenwerking van Merz met de AfD voor een asielmotie een keerpunt zou zijn. Dat doorbrak een taboe: nooit eerder werd steun gezocht bij de radicaal-rechtse partij. Ook Merz beloofde recent nog deze 'brandmauer' in stand te houden.
Scholz wreef Merz herhaaldelijk in dat hij zich niet aan zijn eigen woord had gehouden, wat de CDU-leider probeerde te ontkennen. Hij wierp Scholz voor dat de discussie te veel over de brandmuur gaat en te weinig over de noodzaak van asielmaatregelen. Kiezers lijken Merz bovendien niet te straffen voor de 'woordbreuk': de CDU is in peilingen stabiel rond de 30 procent gebleven. Merz herhaalde daarbij dat geen sprake is van een samenwerking met de AfD en dat hij nooit in een coalitie met deze radicaal-rechtse partij zal stappen.
Ook wat betreft asielbeleid vonden de twee dat de ander te ver van de realiteit staat. Merz' voorstel om alle asielzoekers aan de grens af te wijzen werd door Scholz als 'dom' bestempeld, omdat het tegen het idee van Europese samenwerking ingaat. Wat volgde was een juridisch debat, over de mogelijkheden binnen de grondwet van gesloten grenzen.
Veel zwevende kiezers
Ondanks de voorsprong weet de CDU ook dat de overwinning nog niet gegarandeerd is. "We voelen dat er tektonische verschuivingen plaatsvinden onder een ogenschijnlijk rustige bodem", omschreef een partijstrateeg tegen Spiegel. "En we weten niet in welke richting de lavastromen bewegen."
Scholz en Merz streden vanavond om de stem van het midden. Op de flanken, zowel uiterst links als uiterst rechts, valt voor beiden weinig te halen. Bovendien zijn die achterbannen volgens kiezersonderzoeken redelijk zeker van hun stem, terwijl juist in het midden nog veel mensen twijfelen over hun stem. Zowel Scholz als Merz kampt met een geringe populariteit onder de aanhang.
Ondanks de ijzige sfeer zullen de twee kampen na de verkiezingen vermoedelijk op elkaar aangewezen zijn. Door het uitsluiten van de AfD is waarschijnlijk CDU/CSU-SPD de enige realistische coalitie die een meerderheid kan halen.
Er komen tot de verkiezingen over precies twee weken nog meerdere tv-debatten aan, vaak ook samen met AfD-leider Weidel en Groenen-chef Habeck. Het is daarom afwachten hoe beslissend dit eerste treffen was. Bovendien had het tv-debat geduchte concurrentie: gelijktijdig werd op RTL de finale van het razendpopulaire Ich bin ein Star, holt mich hier raus! uitgezonden. Dat werd gewonnen door het Nederlandse model Lilly Becker.
Wie is Friedrich Merz? In Nederland is de 69-jarige politicus nog een grote onbekende, maar in Duitsland gaat hij al heel lang mee: