Een beperkt aantal bouwbedrijven en projectontwikkelaars heeft in sommige gemeenten zoveel grond in bezit, dat het de prijs van huizen mogelijk opdrijft of kan leiden tot de bouw van minder woningen. Daarvoor waarschuwen twee hoogleraren en het Kadaster in een onderzoek, dat is gedaan in opdracht van marktwaakhond Autoriteit Consument en Markt (ACM).
De macht van de bouwbedrijven en ontwikkelaars kan gebruikt worden om het bouwtempo te verlagen, minder kwaliteit te leveren of om de prijzen te verhogen, zo stellen de onderzoekers. Ook komen kleinere bouwbedrijven, die wel capaciteit hebben om te bouwen, er in sommige gemeenten moeilijk tussen.
Vooral in middelgrote gemeenten heeft een kleine groep bedrijven een te grote machtspositie op de bouwmarkt. In onder meer Wageningen, Oegstgeest, Diemen, Pijnacker-Nootdorp en Schagen had één partij volgens het onderzoek de afgelopen jaren veel macht. Het gaat veelal om grote vastgoedbedrijven, die zo veel invloed hebben op bouwprojecten.
Samenwerking noodzakelijk
Soms zien gemeenten de samenwerking met één of een beperkt aantal partijen als noodzakelijk, omdat de woningbouwprojecten eigenlijk te groot voor hen zijn.
"Samenwerking met marktpartijen zorgt voor financiële slagkracht en haalt (een deel van) het ontwikkelrisico weg bij gemeenten, maar plaatst gemeenten tegelijkertijd in een afhankelijke en soms kwetsbare positie in onderhandelingen met die marktpartijen", zo stellen de onderzoekers.
Verder wijzen de onderzoekers erop dat woningbouwprojecten in Nederland vaak grootschalig zijn. Grotere partijen hebben meer geld beschikbaar om vroegtijdig grond te kopen voor zo'n project.
Transparantie
De onderzoekers hebben niet bekeken of er misbruik wordt gemaakt van marktmacht. De ACM roept gemeenten die daar concrete aanwijzingen voor hebben op zich te melden. Ook wil de organisatie dat de grondmarkt transparanter wordt zodat duidelijker is welk bedrijf grond in bezit heeft. Dat bleek tijdens dit onderzoek lastig uit te zoeken.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken, waar de woningmarkt onder valt, laat een nieuw onderzoek doen om te bekijken wat nodig is om de woningmarkt beter te laten functioneren.