"Dit interview heb ik niet zien aankomen." Aan het woord is vicepremier Kaag (D66), vlak voor aanvang van het eerste kabinetsoverleg na de zomer. "Ik moet wel eerlijk zeggen dat dit iets met me doet", zegt stikstofminister Van der Wal (VVD) enige uren later. In de ochtend is ze nog te verbouwereerd om te reageren, Premier Rutte heeft dat dan al wel gedaan. "Een beetje ruimte nemen als partijleider die ook in een kabinet zit moet kunnen, maar het gaat langs de rand van wat staatsrechtelijk kan."
Nog voordat gespreksleider Remkes zijn gesprekken om het stikstofdossier weer vlot te trekken goed en wel heeft afgerond, heeft CDA-leider Hoekstra de verhoudingen in de coalitie vandaag op scherp gezet. VVD en D66 zijn woedend dat Hoekstra in ochtendkrant AD zegt dat het halen van de stikstofdoelen in 2030 voor het CDA niet meer heilig is.
Volgens Hoekstra is de verbinding met de samenleving aan het wegvallen. Hij vindt dat alles in het werk moet worden gesteld om die verbinding weer te herstellen. Dat zou volgens de CDA-leider kunnen door minder strak aan de doelen vast te houden.
Minister Van der Wal probeert al maanden uit te leggen waarom die doelen wél van groot belang zijn. "We hebben geen keus", is haar verhaal. De natuur moet hersteld worden en als we dat niet doen, wordt er door de rechters geen (bouw-)vergunning meer goedgekeurd, legt ze dag na dag uit.
'Werken aan eigen partijprofiel'
Ook al proberen bewindslieden verdere escalatie na de uitspraken van Hoekstra te voorkomen door te benadrukken dat het proces-Remkes nog in volle gang is en de doelen voor 2030 gewoon overeind blijven, het is duidelijk dat de uitspraken als een bom zijn ingeslagen.
Premier Rutte die 's ochtends nog duidelijk maakt dat Hoekstra's interview wat hem betreft op het randje was, probeert tijdens zijn persconferentie vooral de feiten te benoemen. "Niemand van de vier coalitiepartijen heeft een verzoek ingediend om het stikstofdeel van het regeerakkoord aan te passen". Ook minister Van der Wal benadrukt dat de coalitieafspraak om in 2030 de helft minder stikstof uit te stoten nog steeds staat.
Rutte spreekt tegelijkertijd ook over Hoekstra's "werken aan het eigen partijprofiel". Enig begrip voor de wens voor wat "kleur op de wangen" van een coalitiepartner moet er wel zijn, aldus Rutte, maar het moet niet te vaak voorkomen.
De uitspraken van de CDA-leider hebben de coalitie in een nog ingewikkelder positie gebracht. Het gesprek in het kabinet vandaag was volgens Van der Wal "indringend". Ze geeft toe dat ze "niet haar leukste ochtend had toen ze de ochtendkrant opensloeg". Naar verluidt was ze de avond ervoor al deels ingelicht en was haar reactie toen minder diplomatiek.
Debat over uitspraken
Grootste oppositiepartij PVV heeft inmiddels een meerderheid vergaard om volgende week dinsdag te debatteren over de uitspraken van Hoekstra en wat deze betekenen voor het stikstofbeleid.
Coalitiepartijen zullen vooral vragen hebben over de timing van de CDA-leider. Eerst het stikstofbeleid onderschrijven en dan via de media je bedenkingen ventileren terwijl gespreksleider Remkes nog bezig is?
Oppositiepartijen zullen vooral vragen hebben over de betekenis voor het verdere stikstoftraject. Kaag, Van der Wal en Rutte gaven daar vandaag het formele antwoord op: de in het coalitieakkoord gestelde doelen staan recht overeind. Hoe stevig de coalitie zelf staat na vandaag zal ook een vraag zijn van oppositiepartijen komende dinsdag.