De Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart volgend jaar leveren vanwege corona gemeenten extra werk op. Zo kunnen veel scholen en verzorgingshuizen niet gebruikt worden als stemlocatie.
In veel gemeenten moet meer dan de helft van de stemlocaties vervangen of aangepast worden. Dat lijkt goed te lukken, blijkt uit een rondgang van de NOS. Alleen de vier grote steden zijn nog flink aan het puzzelen om nieuwe stemlocaties te vinden.
Sommige gemeenten zijn op zoek naar nieuwe leden voor de stembureaus. Er zijn extra mensen nodig omdat ouderen afhaken. Morgen start een landelijke campagne om nieuwe leden te werven. In sommige steden lijkt dat niet nodig. Zo hebben zich in Zwolle al zoveel belangstellenen gemeld dat de gemeente een stop heeft ingesteld.
Stemmen op school
In de kieswet staat dat scholen op verzoek van de burgemeester hun lokalen beschikbaar moeten stellen als stemlokaal. Maar scholen vinden het raar om op verkiezingsdag veel mensen toe te laten, terwijl ouders niet op de school van hun kinderen mogen komen.
Gemeenten hebben allemaal hun eigen strategie om nieuwe stembureaus te vinden. Sommige zoeken naar geheel nieuwe locaties in plaats van scholen en verpleeghuizen, zoals Castricum, Egmond, Uitgeest en Heiloo. Anderen zetten groot in op het gebruik van gymzalen met een eigen ingang. Zwolle gaat waarschijnlijk drie mobiele stemlokalen inrichten.
In Den Bosch vielen in eerste instantie zestig van de negentig locaties af. 'Ik baalde in de zomer wel even flink, toen ik zag dat we zo veel locaties niet meer konden gebruiken. Normaal is het ook veel werk, maar dan kan je toch terugvallen op draaiboeken van vorige verkiezingen", vertelt Jeroen van Hoof, hoofd verkiezingen van Den Bosch.
Inmiddels is voor al die zestig locaties een alternatief gevonden. Soms wordt uitgeweken naar een kerk, vaak naar een gymzaal bij een school.
Studiedag
Alleen Amsterdam, Utrecht, Den Haag en Rotterdam moeten nog veel locaties vinden. Amsterdam lobbyt voor een landelijke studiedag voor scholen, zodat deze toch allemaal als stemlocatie ingezet kunnen worden, zo melden bronnen aan de NOS.
Maar die lobby lijkt niet gesteund te worden door de andere grote steden. Utrecht, Rotterdam en Den Haag zeggen dat ze ook zonder een studiedag genoeg stemlocaties kunnen vinden. Wel hebben ze allemaal hun verkiezingsteam flink uitgebreid om alles te kunnen organiseren.
Stembureau in de kerk
Voor sommige gemeentes is de uitdaging overzichtelijk. Denk bijvoorbeeld aan Rozendaal bij Arnhem, met 1670 inwoners na Vlieland en Schiermonnikoog de kleinste gemeente van Nederland. Daar wordt het enige stembureau verplaatst van het gemeentehuis naar de 100 meter verderop gelegen kerk.
"Die is lekker ruim, heeft een aparte in- en uitgang en als mensen toch naar het vaste stemlokaal komen hoeven ze alleen maar de bordjes te volgen naar de kerk", zegt verkiezingsleider Anna Hartmans.
Centraal tellen
Veel gemeenten verwachten dat het tellen door de coronamaatregelen langer gaat duren. Door de 1,5 meterregel kan er minder snel geteld worden. Daarnaast ligt er een voorstel bij de Tweede Kamer om de 2,4 miljoen Nederlanders van 70 jaar en ouder de mogelijkheid te geven per brief te stemmen.
Het tellen van die briefstemmen mag pas na het sluiten van de stembureaus beginnen. De uitslag van de verkiezingen zou daardoor wel eens pas de volgende dag duidelijk kunnen worden. Veel gemeenten laten de NOS weten dat ze aparte brieftelteams willen instellen.
Nieuwe maatregelen nog onzeker
Minister Ollongren kondigde eind oktober maatregelen aan om de verkiezingen in coronatijd zo soepel mogelijk te laten verlopen. Zo moeten gemeenten afgiftepunten voor briefstemmen instellen. Ook mag er op een beperkt aantal locaties in gemeenten al op maandag 15 maart en dinsdag 16 maart gestemd worden. Gemeenten wachten nog op een definitief besluit hierover.
Als het doorgaat, zijn er nog meer mensen nodig om de stembureaus te bemannen. De locaties moeten ook extra dagen worden afgehuurd. En er de stembiljetten moeten na afloop van elke stemdag veilig worden opgeslagen. Veel gemeenten zijn nu in gesprek met beveiligingsbedrijven of logistieke partners om dit te regelen.